Sharentıng Kavramı ve Velayet Hakkı Kapsamında Değerlendirilmesi

Özet

İngilizcede paylaşmak anlamına gelen “share” ile ebeveynlik anlamına gelen “parenting” kelimelerinden türetilerek oluşturulan “sharenting” kavramı, ebeveynlerin çocuklarının ses, görüntü ve deneyimleri gibi bilgilerini sosyal medyada paylaşması anlamında kullanılmaktadır. Yapılan araştırmalar göstermektedir ki çoğu ebeveyn, çocuğu aleyine bir zarar doğma ihtimali olduğunu varsaysa dahi çocuğunu sosyal medyada paylaşmaktan kendini alıkoyamamaktadır. Ebeveynlerin, çocuğun bilgi ve rızası olmadan, onun hakkında paylaşım yapması velayet hakkının kötüye kullanılıp kullanılmadığı tartışmalarına yol açmaktadır. Velayet hakkı, Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) anne ve babanın çocukların kişilik ve mal varlıklarına ilişkin bakım ve koruma amacıyla üstlendikleri hak ve yetkilerin tamamını kapsayacak şekilde düzenlenmiştir. Gerek uluslararası gerek ulusal mevzuat hükümlerine göre, velayet hakkı kullanırken daima çocuğun üstün yararı gözetilmelidir. Çocuğun sosyal medyada paylaşılması konusunda ise anne ve babanın ifade özgürlüğü ile çocuğun kişilik hakkı ve üstün yararı karşı karşıya gelmektedir. Gerek Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (BMÇHS) gerekse Anayasa hükümlerine göre, çocuğun üstün yararı söz konusu olduğundan anne ve babanın ifade özgürlüğü bu kapsamda sınırlandırılabilir. Sosyal medya paylaşımlarının bir başka görünümü ise bunların ticari kaygılar ile yapılmasıdır. Ebeveynlerin, çocuklarını para kazanmak amacıyla sosyal medyada paylaşması, örneğin çocuk şampuanını kullanırken çekilen videosunu yayınlaması ve bundan para kazanması durumunda, aslında çocuğun çalıştırılması söz konusu olmaktadır. Bu noktada ise BMÇHK ve Anayasanın yanında İş Kanunu hükümleri devreye girmekte ve durum kanuna aykırı bir hal almaktadır. Bir kez internete yüklenen bir iletinin yayılmasının saniyeler aldığı ve silinmesinin neredeyse imkansız olduğu şu günlerde ebeveynlerin özellikle ticari amaçla çocuklarını sosyal medyada paylaşmaması gerekmektedir. Yapılan paylaşımların, çocuğun kişilik hakkını ihlal etmesi durumunda, TMK’da düzenlenen kişilik hakkını koruyucu davalar, çocuk tarafından kayyum aracılığıyla anne ve/veya babaya karşı açılabilir. Bu dava kapsamında hakim, anne ve/veya babanın paylaşım yapmasını kısıtlama, yasaklama, paylaşımlardan elde edilen gelirin iadesine ve hatta velayet hakkının sınırlandırılmasına dahi karar verebilir.