Türk Dünyası Masallarında Kadına Yönelik Algının İncelenmesi
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.8430914Anahtar Kelimeler:
Algı- Kadın- Masal- Türk Dünyası- Toplumsal Cinsiyet RolleriÖzet
Bu çalışma, Türk Dünyası masallarında kadına yönelik algının incelenmesini amaçlamaktadır. Çalışma nitel araştırma desenlerinden olgu bilim (fenomenoloji) ile yürütülmüş, veri toplama yöntemi olarak ise doküman incelemesi kullanılmıştır. Bu bağlamda, Türk dünyasının doğu kısmına hitaben Azerbaycan masalları, batı kısmına hitaben Balkan masalları ve Türk dünyasına dair Anadolu masalları ele alınmıştır. Araştırmanın amacı doğrultusunda masalların içerisinde kadın algısına yer veren toplam 75 masal araştırma kapsamında incelenmiştir. Veri analizinde betimsel analiz kullanılmış ve kategori, tema ve alt temalar oluşturma aşamaları üzerinden genelden özele tümdengelim bir yol izlenmiştir. Kategori, tema ve alt temalar oluşturma ise içerik analizi tekniği ile yürütülmüştür. İçerik analizinde kod tema ve kategoriler çerçevesinde sayısallaştırarak her masalın kadına dair yer verdiği algı belirlenmeye çalışılmıştır. Bu kapsamda masallarda, fiziksel görünüm, kişisel özellikler, duygu durumu, annelik, cinsiyet eşitliği ve mesleğe yönelik geçen her bir ifade frekans (f) kullanılarak belirtilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre, Türk dünyası masallarında kadına yönelik olarak olumsuz algıya dair sembollerin daha çok olduğu belirlenmiştir. Bu masallarda geçen kadın kahramanlara yönelik olumlu algıya ilişkin olarak; kadınların güzel, çalışkan ve fedakâr anne biçiminde sembolize edildiği görülmüştür. Masallarda geçen kadın kahramanlara yönelik olumsuz algıya ilişkin olarak; yaşlı, yalan söyleyen, üzgün, kötü davranan üvey anne, cinsiyet eşitliğine dair aşağılama biçiminde sembolize edildiği görülmüştür. Masallarda kadın kahramanların sahip oldukları yüksek statüye yönelik mesleğe ilişkin olarak prenses, düşük statüye yönelik mesleğe ilişkin olarak gelin biçiminde sembolize edildiği görülmüştür. Araştırmanın sonuçlarından hareketle, kadınlara yönelik olumlu algıyı sembolize eden ifadelerin daha fazla olduğu masalların evlerde ve okullarda çocuklara okutulması önerilebilir. Bu konuda öğretmenlerin ve anne-babaların daha bilinçli olması ve daha uygun masallar seçmeleri konusunda bilgilendirme çalışmaları yapılabilir. Toplum içerisinde aktif olarak kadın kavramını ele alan, kadına yönelik algı ve kadına gösterilen değeri ortaya çıkarmayı hedefleyen çalışmalar bakımından masal, bünyesinde yer verdiği kadın rolleri ile yeni doğacak çalışmalara ışık tutmaktadır.
Referanslar
Akaydın, Ş.& Çeçen, M. A. (2015). Okuma becerisiyle ilgili makaleler üzerine bir içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 40(178), 183-198. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2015.4139
Arıcı, A. F. (2009). Masalların çocuk edebiyatında kullanımı. Çoluk Çocuk Dergisi, 87, 36-79.
Berbercan, M. T. (2017). ‘Girl’ and ‘woman’ in thepre-islamic Turkic texts. Journal of Old Turkic Studies, 1(1), 7-19.
Bıkmaz, F. H., Aksoy, E., Tatar, Ö., ve Altınyüzük, C. A. (2013). Eğitim programları ve öğretim alanında yapılan doktora tezlerine ait içerik çözümlemesi (1974-2009). Eğitim ve Bilim, 38(168), 288-303.
Boratav, P. Naili. (2000). 100 soruda Türk halk edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Demirel, F., Karadeniz, Ş., & Çakmak, E. K. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry and research design: Choosing among fiveapproaches (2nd ed.). Sage Publications, Inc.
Çemenzeminli, Y. V., (1977), “Hayatım”, Eserleri, Bakü. (3. Cilt).
Değirmenci, H. (2020). Cengiz Aytmatov'un Cemile ile Hakan Şenocak'ın Naj hikâyelerinde ana motif olarak "yasak aşk". Journal of International SocialResearch, 13(74), 42-48.
Duymaz, A. (2002). Türk halk serinde gerçeküstü destanlar üzerine bir değerlendirme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (8), 107-121 .
Erken, J. (2018). Feminist teori ışığında Muğla Masallarında kadın algısı. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 19(42 Kadın Çalışmaları Özel Sayısı), 163-186.
Eyüboğlu, İ. Zeki. (1987) Anadolu inançları-Anadolu mitolojisi. Geçit Kitabevi.
Fidan, F. Z. (2022). Üvey annelik algı ve tanımları: kişisel deneyimler ve kültürel hafıza. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 8(21), 34-45.
Gültekin, M. (2013). Kazan-Tatar Masalları (İnceleme-Metinler). Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Gün, B. (2008). Masallara feminist bir bakış ve cinsiyet meseleleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
Güzel, E. (2013). Kültürel bağlamda kadın ve güzellik: Türkiye’de bir iktidar alanı olarak elitler üzerinden güzellik anlayışına ve bir tüketim nesnesine dönüşen kadın sorununa bakış. (Tez No: 333613) [Doktora tezi. Yeditepe Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi.
Hazır Bıkmaz, F., Aksoy, E., Tatar, Ö. ve Atak Altınyüzük, C. (2013). Eğitim programları ve öğretim alanında yapılan doktora tezlerine ait içerik çözümlemesi (1974-2009). Eğitim ve Bilim Dergisi,38(168), 288-303.
Hearne, B., Stevenson, D. (2000). Choosing books for children: A commonsense guide. Urbana and Chicago: University of Illinois Press.
Johnson, B. &Christensen, L. (2014). Eğitim araştırmaları nicel, nitel ve karma yaklaşımlar (4. Baskı). Eğiten Kitap.
Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve eğitim. Anı Yayıncılık.
Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (3. Baskıdan Çeviri, Çeviri Editörü: S. Turan). Nobel Yayın Dağıtım.
Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded source book.
Özcan, H. (2007). Anadolu Alevi kültüründe kadına bakışın temelleri. Uluslararası Asya ve Afrika Çalışmaları Kongresi, 1-10.
Pacteau, F. (2005). Güzellik semptomu. Banu Erol (Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Saban, A. (2009). Çoklu zekâ kuramı ile ilgili türkçe çalışmaların içerik analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9 (2), 833-876.
Sakaoğlu, S. (2002). Gümüşhane ve Bayburt Masalları. Akçağ Yayınları.
Sarper Öztürk, F. (2011). Türk ve Alman masallarından seçilen örnek metinlerde kadın figürleri (Tez No. 286822) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi.
Sever, S. (2008). Çocuk ve edebiyat. Tudem Yayınları.
Smolik, I. (2013). Türk ve Rus halk masallarında kadın imgesi (Tez No. 363364) [Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi.
Şenkal, Y. (2016). Feminist kuramlar bağlamında reklamda kadın imgesine bakış. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, (42), 91-114.
Temellioğlu, Ş. H. (2021). Andersen masallarında toplumsal cinsiyet rolleri. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 165-178. https://doi.org/10.22466/acusbd.945013
Yıldırım A. ve Şimşek H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma. Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, S. (2021). Duygusallık ve rasyonellik algılarının toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında kurgulanması. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9(28), 91-103.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 DÜNYA KADIN ÇALIŞMALARI DERGİSİ
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
